W co zamienia się głoska [t], czyli co tak naprawdę dzieje się w miejscowniku z rzeczownikiem „mata”.
Mam dla Was kilka ważnych przemyśleń: zarówno dla uczniów, jak i nauczycieli. Gdy tak sobie przeglądam różne podręczniki i miejscownikowe tabelki pokazujące alternacje, to dostrzegam pewną niekonsekwencję. Niektórzy autorzy tabelek z miejscownikiem pokazują Wam perspektywę ortograficzną, czyli na przykład pokazują, że „t” zamienia się w „c”. Z perspektywy ortograficznej tak, ale Was powinna interesować przede wszystkim perspektywa fonetyczna!
Czyli najpierw musicie usłyszeć dźwięki, które są w formie „na macie” i gdy je poprawnie usłyszycie, to zrozumiecie, że głoska [t] nie zamienia się w literę „c”, a w głoskę [ć] zapisywaną jako „ci”. W zapisie przed literą „e” nie może się pojawić kreska, dlatego nie piszemy „će” (choć teoretycznie moglibyśmy i byłoby to bardzo precyzyjne). Poprawny zapis to „cie”. Ale tam nie ma głoski [c], tam jest głoska [ć].
Pamiętajcie, że w miejscowniku nie chodzi o to, co widzicie – chodzi o to, co słyszycie. W miejscownikowych formach, np. na macie, w mieście, o Marcie, o kocie itd. nie ma głoski [c]! Tam jest głoska [ć]!
Wskazówki dla nauczycieli:
1. NIE MÓWCIE, że „t” zamienia się w „c” i dodajemy „ie”.
2. Mówcie, że głoska [t] zamienia się w głoskę [ć] pod wpływem końcówki -e.
4. Mówcie, że głoska [ć] w formie „na macie” teoretycznie mogłaby zostać zapisana jako „na maće„, ale w języku polskim mamy taką regułę ortograficzną, że przed literą „e” nie możemy postawić kreski.
5. Mówcie, że to dlatego kreska znad litery „ć” znika, a pojawia się „i”, a poprawna forma zapisu to „na macie„.
6. Podkreślajcie tę perspektywę fonetyczną i przyzwyczajajcie uczniów do zapisywania dźwięków w kwadratowych nawiasach [će].
7. Dopiero, gdy uczniowie zrozumieją, co dzieje się z dźwiękami, pokażcie perspektywę ortograficzną, czyli że dźwięk [će] zapisujemy w języku polskim jako „cie”.